У канцы нулявых гадоў культурнае жыццё ў Мінску было своеасаблівым. Падзеі, на якія хадзіла беларускамоўная моладзь, адбываліся на пляцоўках кшталту музеяў, галерэі «Ў», сядзібы БНФ і ТБМ, звычайна гэтыя літаратурныя і музычныя імпрэзы былі культурнымі ў класічным сэнсе слова і далёкімі ад уяўлення пра моладзевыя нефармальныя вечарыны, з даволі сур’ёзнай арганізацыяй і вядомымі выступоўцамі. А для невядомых былі хіба конкурсы дэбютантаў.
Усё змянілася ў канцы 2011 года. Тады ў сталіцы ўпершыню ўзнікла папулярная моладзевая пляцоўка, дзе маладыя людзі самі для сябе і такіх жа, як яны, прыдумвалі і праводзілі разнастайныя мерапрыемствы без абмежавання па тэмах і фарматах. Больш не абавязкова было, напрыклад, мець публікацыі або пратэкцыю вядомых літаратараў, каб выйсці на сцэну і прачытаць свае вершы перад аўдыторыяй.
Гэтая пляцоўка называлася «Арт Сядзіба». Яна праіснавала 10 гадоў і за гэты час цалкам змяніла культурную прастору Беларусі, даўшы старт безлічы ініцыятыў і творчых праектаў. У сярэдзіне лістапада яе колішняга заснавальніка затрымалі, а ў дзень юбілею ўстановы ён стаў абвінавачаным па крымінальнай справе. Пасля гэтага «Арт Сядзіба» аб’явіла аб закрыцці з-за ціску ўладаў і рызыкаў для каманды. Reform.by вырашыў згадаць, якімі былі гэтыя 10 гадоў і за што беларусы будуць памятаць «Арт Сядзібу».
![Вышыванка, мова і БНР-100. Як змянілі Беларусь 10 гадоў з "Арт Сядзібай", цяпер зачыненай](https://reformby.org/wp-content/uploads/2022/01/1-2.jpg)
Заснавалі «Арт Сядзібу» ўвосень 2011-га некалькі сяброў, якім тады было па 23-24 гады, у першую чаргу гэта Павел Белавус і рок-музыкант Зміцер Афанасенка, а таксама Франак Вячорка, які тады многа займаўся праектамі, звязанымі з беларускай культурай.
«Я скончыў універ (геафак БДУ — Reform.by), прайшоў войска, прыехаў у Менск пасля размеркавання і бадзяўся, шукаў, чым сабе займацца, і вось у такіх пошуках і нарадзілася «Арт Сядзіба», — расказваў Павел Белавус у кастрычніку 2021 года ў выпуску свайго падкасту «Трэба» (тут і далей, калі не ўказана іншае, выкарыстоўваюцца цытаты з падкаста).
«У нас была ідэя знайсці нейкае месца, дзе б моладзь магла збірацца, рабіць нейкія рэчы культурнага плану, сацыяльнага. Спрабуем даць людзям магчымасць сваю энергію скіраваць у добрую, творчую плынь», — так тлумачыў Павел ідэю ў міні-фільме 2012 года «Арт Сядзіба: ад ідэі да падзеі».
![Вышыванка, мова і БНР-100. Як змянілі Беларусь 10 гадоў з "Арт Сядзібай", цяпер зачыненай](https://reformby.org/wp-content/uploads/2022/01/3-2-1.jpg)
Сябры зарэгістравалі інфармацыйна-асветніцкую ўстанову «Амарока» — паводле назвы гурта Змітра Афанасенкі. Ён потым адказваў у арганізацыі за музычную частку, а Белавус стаў дырэктарам. Яны знялі памяшканне ў пустуючым будынку завода «Гарызонт» на Куйбышава, 22.
«Калі амерыканскія стартапы пачыналіся з гаражоў, то «Арт Сядзіба» — з цэху на «Гарызонце». Усяго 50 квадратных метраў, якія змянілі культурную прастору Беларусі», — казаў у яшчэ адным леташнім відэа Павел.
Памяшканне было пустым, актывісты прыцягнулі туды нейкую мэблю, а ўдзельнікі стрыт-арт праекта Signal (ён тады толькі паўставаў) распісалі памяшканне сваімі графіці. Тады ў Беларусі муралаў яшчэ не было, і якраз з гэтага часу пачалося развіццё сур’ёзнага стрыт-арт руху, у «Арт Сядзібе» пазней таксама праходзілі мерапрыемствы па тэме.
Адкрыццё прасторы адбылося 24 снежня 2011 года. Там выступіў тады ўжо вядомы паэт Антон Рудак і малавядомая спявачка Паліна Рэспубліка. «Арт Сядзіба» працавала на валанцёрскіх пачатках, не хапала рук нават на ўборку, і таму ўсіх гасцей ужо з першай імпрэзы прасілі разувацца ля ўваходу.
![Вышыванка, мова і БНР-100. Як змянілі Беларусь 10 гадоў з "Арт Сядзібай", цяпер зачыненай](https://reformby.org/wp-content/uploads/2022/01/3-1-1.jpg)
Таксама як валанцёр яшчэ да адкрыцця ў «Арт Сядзібе» з’явіўся 20-гадовы Алесь Снег. Як расказваў Алесь у падкасце «Трэба» ў 2021-м, тады ён убачыў у сацсетках аб’яву ад Паўла Белавуса аб адкрыцці новай культурніцкай пляцоўкі і пошуку валанцёраў. Алесь захацеў быць удзельнікам гэтага, напісаў Паўлу і далучыўся да каманды. Ён у той час вучыўся ў Баранавіцкім універсітэце, ездзіў дахаты ў Бабруйск праз Мінск і шторазу заязджаў на «Арт Сядзібу», няхай нават на 15 хвілін. Даволі хутка Алесь стаў адным з рухавікоў «Арт Сядзібы», а ў 2017 годзе — і кіраўніком арганізацыі.
![Вышыванка, мова і БНР-100. Як змянілі Беларусь 10 гадоў з "Арт Сядзібай", цяпер зачыненай](https://reformby.org/wp-content/uploads/2022/01/3-3.jpg)
Ініцыятыва стартавала вельмі актыўна. Амаль штодня там адбываліся самыя разнастайныя падзеі. Ужо за першыя некалькі месяцаў «Арт Сядзіба» здабыла папулярнасць, у якасці гледачоў і выступоўцаў там была далёка не толькі моладзь, а людзі ўсіх узростаў, не толькі маладыя творцы-пачынальнікі, але і вядомыя артысты, грамадскія і культурныя дзеячы.
«Гэта была ў першую чаргу прастора пра мову, культуру, гісторыю, актывізм», — казаў Павел Белавус.
![Вышыванка, мова і БНР-100. Як змянілі Беларусь 10 гадоў з "Арт Сядзібай", цяпер зачыненай](https://reformby.org/wp-content/uploads/2022/01/2.jpg)
Што адбывалася ў «Арт Сядзібе»? Канцэрты, у тым ліку дабрачынныя, літаратурныя чытанні, кінапрагляды, презентацыі, гульні, выставы, спектаклі, лекцыі, беларускамоўны стэндап… Ужо ў першы год там бывалі і госці з замежжа, і беларусы, якія потым станавіліся шырока вядомымі не толькі ў сваёй краіне. Напрыклад, прыгадваў Белавус, у 2012-м прыязджаў расійскі паэт і музыкант Сямен Ісаеў, які тады быў ужо папулярным. Сёння ён — вядомы трэвэл-блогер «Бродяга Фишай». У тым жа годзе выйшаў моладзевы фільм Андрэя Курэйчыка па замове ПРООН «Вышэй за неба», галоўную ролю ў якім сыграў Леанід Пашкоўскі. Сёння ён таксама аўтар вельмі папулярнага трэвэл-блога «Хочу домой». А тады менавіта ў «Арт Сядзібе» Курэйчык правёў прэзентацыю сваёй аўтарскай версіі фільма.
На гэтай жа пляцоўцы пачыналі выступаць і набіраць папулярнасць Паліна Рэспубліка і гурт ЛСП. Музыкі там было вельмі шмат, і ў лістападзе 2012 года каманда нават выпусціла дакументальны фільм «Мова. Музыка. Маладосць» пра гісторыю развіцця беларускамоўнай музыкі.
У траўні таго ж года «Арт Сядзіба» арганізавала маштабную музычную імпрэзу, якая запомнілася надоўга. Спачатку меркавалася, што яна адбудзецца на верхніх паверхах таго ж будынка ў пустых завадскіх цэхах.
«Мы дамовіліся з N.R.M., з крутым польскім гуртом Paprika Corps, такі класны быў склад. І мы да апошняга верылі, што нам дадуць памяшканне. Але паралельна дамовіліся з R-Club, быў такі на Сурганава. У выніку за суткі нам адмовілі, і мы акуратненька ўсё перанеслі ў клуб», — расказваў Павел Белавус.
![Вышыванка, мова і БНР-100. Як змянілі Беларусь 10 гадоў з "Арт Сядзібай", цяпер зачыненай](https://reformby.org/wp-content/uploads/2022/01/4-1.jpg)
N.R.M., AMAROKA і астатнія музыканты выступалі ў клубе да раніцы. А пасля гэтага адбылося тое, што сёння складана ўявіць.
«Мы запартнёрыліся з палякамі, і яны прывезлі некалькі соцень залатых касцюмаў. Ідэя канцэрта была яшчэ і ў перфомансе: у пяць раніцы сканчаецца канцэрт, усе надзяваюць гэтыя касцюмы, выходзяць на праспект і ідуць у бок станцыі метро Маскоўская, там ёсць на дамах такія савецкія муралы з залатымі людзьмі. І залатыя людзі ідуць да залатых людзей. Гэта была ідэя польскага мастака-перформера Паўла Альтхамера, ён да нас звярнуўся, і гэта быў першая наша маштабная акцыя», — узгадваў Павел.
Акцыя называлася «Прамень сонца», паўтары сотні чалавек у залатых касцюмах сапраўды прайшліся на досвітку па пустым праспекце Незалежнасці, хорам спяваючы N.R.M. і сустракаючы ўзыход сонца. Засталіся відэафрагменты.
Хутка пасля гэтага, пабачыўшы маштабы дзейнасці, «Арт Сядзібе» адмовілі ў арэндзе памяшкання на заводзе. Пасля гэтага камандзе давялося змяніць некалькі лакацый не па сваёй волі: дзяржслужбы зрывалі мерапрыемствы, з’яўляліся, напрыклад, пажарныя і забаранялі выкарыстанне памяшкання, у выніку ўласнікі разрывалі дамову арэнды. З год «Арт Сядзібе» давялося існаваць паўпадпольна, у кватэры. А ўсяго за 10 гадоў было восем пераездаў, пакуль не адкрыліся на Машэрава, 18.
«Каманда перыядычна змянялася, для многіх «Арт Сядзіба» была плацдармам, пачаткам для чагосьці новага, многія пайшлі ў іншыя арганізацыі пасля нашых івэнтаў, праектаў, свае двіжнякі пачалі рабіць», — казаў Павел Белавус.
![Вышыванка, мова і БНР-100. Як змянілі Беларусь 10 гадоў з "Арт Сядзібай", цяпер зачыненай](https://reformby.org/wp-content/uploads/2022/01/screenshot_1-3.jpg)
Адным з важных напрамкаў каманды былі школы арт-менеджменту, якія «Арт Сядзіба» праводзіла рэгулярна. Гэтыя школы сталі імпульсам для ўзнікнення мноства культурных і грамадскіх ініцыятыў па ўсёй Беларусі.
«Я адчуў, што мы не проста каманда сяброў, а цэлая сям’я. «Арт Сядзіба» — гэта альтэрнатыва шэрасці і будзённасці сучаснага беларускага жыцця. Гэта вельмі класная, крутая каманда аднадумцаў, гэта цэлая субкультура, да якой належаць людзі не толькі ў Менску, але і ў рэгіёнах і нават за мяжой. Хацелася б, каб «Арт Сядзіба» стала такой сеткай устаноў, як «Старбакс» у Амерыцы, куды на кожным рагу вуліцы можна было б зайсці, каб пачуць беларускую музыку, беларускую культуру і проста пагаварыць па-беларуску. Для «Арт Сядзібы» ўсё толькі пачынаецца», — казаў Франак Вячорка ў 2014 годзе.
Менавіта «Арт Сядзіба» дала старт папулярнасці арнаменту і вышыванак у Беларусі. Гэта адбылося ў 2014 годзе, пасля Майдана і пачатку вайны ва Украіне, калі галоўнымі тэмамі для беларускай грамадзянскай супольнасці сталі незалежнасць і суверэнітэт, нацыянальная ідэя і нацыянальная свядомасць. А значыць — і нацыянальныя сімвалы. Гэтае пытанне і тады падзяляла беларусаў. «Арт Сядзіба» знайшла сімвал, які аб’ядноўваў.
«Стужка з арнаментам з’явілася ў супрацьвагу прарасійскаму сімвалу — георгіеўскай стужцы. Яна задумвалася як сімвал, які можа аб’яднаць прыхільнікаў розных беларускіх сімвалаў — дзяржаўнага сцяга і бел-чырвона-белага — якія маюць ідэалагічныя супярэчнасці, але аднолькава лічаць найважнейшай каштоўнасцю незалежнасць Беларусі. Колеры — бел-чырвона-белыя, але арнамент — як на дзяржсцягу», — тлумачыў Белавус.
У продажы тады адпаведных стужак не было, і «Арт Сядзіба» замовіла патрэбную проста на дзяржаўнай фабрыцы «Стужка» — 5 тыс. метраў. Знайшлі каля сотні валанцёраў, парэзалі стужку на кавалачкі і за дзень на акцыі «Беларуская стужка» раздалі ўсе 20 тысяч адрэзкаў. Гэта стала стартам хвалі папулярнасці арнаменту. Фабрыка сама стала вырабляць такую стужку і пастаўляць у крамы.
«Нас, дарэчы, на гэтай першай акцыі затрымалі, калі мы раздавалі стужку, але вельмі хутка адпусцілі. Я кажу: што вы нас затрымліваеце, у нас ёсць усе паперы, што стужка набытая ў дзяржаўнага прадпрыемства. Гэта, дарэчы, дадало яшчэ рэзанансу, усе пісалі: як так, затрымліваюць за стужку з арнаментам! І пайшла агромная хваля. Гэта візуальна стала бачна, што там чалавек з такой стужкай, там, а вось яна на машыне…» — згадваў Павел у падкасце.
Гэтая стужка стала таксама і пачаткам крамы Symbal.by і з’яўлення самых розных прадуктаў з арнаментам і іншымі сімваламі Беларусі. Першым хітом стала вышыванка-«вышымайка». Пазней ідэю падхапілі і сталі паўтараць нават дзяржаўныя органы і БРСМ. Гэта было пасля таго, як «Арт Сядзіба» з шалёным поспехам правяла некалькі «Дзён вышыванкі».
![Вышыванка, мова і БНР-100. Як змянілі Беларусь 10 гадоў з "Арт Сядзібай", цяпер зачыненай](https://reformby.org/wp-content/uploads/2022/01/8-1.jpg)
«Фактычна раздача беларускай стужкі была міні-промаакцыяй да Дня вышыванкі. Мы першы правялі ўвосень 2014 года, гэта быў невялічкі клуб на Талбухіна. Мы тады зразумелі, што месца вельмі маленькае, там змяшчалася каля 100 чалавек, а стаяла чарга, і цягам дня хваля не змяншалася. І мы вырашылі, раз ёсць такая запатрабаванасць, зрабіць яшчэ раз. Пайшлі так даволі нахабна ў Палац мастацтва і прапанавалі там зрабіць. На наша дзіва, яны пагадзіліся. І праз некалькі тыдняў мы правялі, і быў зноў такі натоўп, што мы зразумелі, што ў наступны раз патрэбна іншая пляцоўка», — расказваў Белавус.
Але праз год ініцыятыву перахапіў БРСМ. Алесь Снег расказваў, як ён з сябрам пабываў на тым першым Дні вышыванкі, арганізаваным уладамі ў 2015-м каля Палаца спорту. Яны прыйшлі туды ў футболках з «Пагоняй», жартуючы, што цяпер БРСМ падхопіць і гэта. Іх без праблем прапусцілі. Але спяваць песні «Ляпіса Трубяцкога» ў караоке, якое там абсталявалі, ім не дазволілі.
«Як хутка змяняецца час! — здзіўляўся ў кастрычніку 2021-га Павел Белавус. — Тады праводзілі Дзень вышыванкі, але не дазвалялі выконваць «Ляпіс Трубяцкі», праходзіць год — «Брутта» па ўсёй краіне ездзіць з турам, праходзіць яшчэ некалькі гадоў — і ўсё ляснулася яшчэ горш…».
«Я заўжды думаю пра тое, што «Арт Сядзіба» прайшла ўжо многа такіх вось хваляў, — працягваў ён. — І калі некаторыя кажуць, што цяпер «усё прапала», то… Сябры, не ўсё прапала, проста на прыкладзе «Арт Сядзібы» [паглядзіце]: калі мы мелі магчымасць арганізоўваць вялікія опэн-эйры на тысячы чалавек, мы рабілі. Калі мы не мелі магчымасці арганізоўваць такое, то мы проста засядалі недзе і рабілі сайт, ці рабілі адукацыйную школу. І заўжды ў кожнай сітуацыі мы шукалі і знаходзілі магчымасць працягваць нешта рабіць».
![Вышыванка, мова і БНР-100. Як змянілі Беларусь 10 гадоў з "Арт Сядзібай", цяпер зачыненай](https://reformby.org/wp-content/uploads/2022/01/10.jpg)
«Зараз, дарэчы, мне падаецца, зноў надыходзіць такі момант, што трэба будзе шукаць нейкі аб’ядноўваючы сімвал для вось гэтыя дзвюх Беларусяў, якія падзяліліся. Тыя сябе называюць «патрыёты Беларусі», і ёсць іншыя патрыёты. У любым выпадку, я ўпэўнены, прыйдзе хутка час, калі ўсіх гэтых людзей, беларусаў, трэба будзе чымсьці аб’ядноўваць. І я думаю, што зноў жа стужачка з арнаментам можа быць такой штукай», — меркаваў Белавус. Усё гэта ён казаў незадоўга да яго затрымання.
Далей, у 2016 годзе, як згадваў Павел, хваля папулярнасці арнаменту дакацілася да Беларускай федэрацыі футболу. Яны правялі рэбрэндынг і сталі «Камандай пад белымі крыламі», выпусцілі новую форму з арнаментам.
«Я яшчэ тады жартаваў, што Symbal.by, не ведаючы сам, стаў галоўным спонсарам зборнай Беларусі. Бо яны ў 2017-м узялі арнамент на форму з таго ж арнаментальнага патэрна, з якога мы ў 2014 годзе ўзялі зорачку на лагатып. І пасля шмат якія брэнды пачалі дадаваць арнамент у лагатыпы: «Куфар», напрыклад, ці «Баброў», Брэсцкі мясакамбінат. Але мы былі аднымі з першых», — казаў Белавус.
![Вышыванка, мова і БНР-100. Як змянілі Беларусь 10 гадоў з "Арт Сядзібай", цяпер зачыненай](https://reformby.org/wp-content/uploads/2022/01/12.jpg)
Кіраўніком Федэрацыі футболу тады быў, дарэчы, Сяргей Румас. «Арт Сядзіба» прапанавала ім зрабіць музычную складанку «Мова. Музыка. Футбол» з песнямі па-беларуску, якія падымаюць патрыятычны дух на спартовых спаборніцтвах. Федэрацыя пагадзілася, праект запусцілі, гэта быў конкурс для музыкаў, фіналам якога быў выпуск альбома і канцэрт на Кубку Беларусі ў Гародні. Пераможцу, гурту Laurynienka, знялі кліп прама на стадыёне ў Гомелі.
Акрамя гэтага, «Арт Сядзіба» адзначылася і спектаклямі. Іх паставілі два, у 2015 і 2018 гадах. «Браніслаў. Сцэны з жыцця ды сноў» быў прысвечаны Браніславу Тарашкевічу, выбітнаму беларускаму навукоўцу, значнаму грамадскаму і культурнаму дзеячу 1920-х. «Францішак. Сцэны з жыцця ды сноў» — пісьменніку і драматургу з той жа эпохі Францішку Аляхновічу. Абодва былі рэпрэсаваныя савецкімі ўладамі. Спектаклі паказваліся ў розных гарадах Беларусі.
І, вядома ж, «Арт Сядзіба» арганізоўвала святкаванне Дня роднай мовы. Першы раз сапраўднае вялікае свята было зладжана 22 лютага 2015 года. Там была і музычная сцэна, і кірмаш, і гульнятэка, некалькі заляў і амаль тысяча наведвальнікаў. Пасля гэтага «Арт Сядзіба» штогод святкавала Дзень роднай мовы канцэртамі і фестывалямі. Самы вялікі «Мова Фэст» у 2020-м наведалі амаль 6 тыс. чалавек.
З 2017 года Павел Белавус перастаў кіраваць «Арт Сядзібай» і цалкам пераключыўся на сваю краму нацыянальнай атрыбутыкі Symbal.by.
«Мяне зацягнуў бізнес, я вырашыў, што хопіць з мяне гэтай грамадскай дзейнасці, але я вельмі ўдзячны Алесю Снегу, што ён падхапіў «Арт Сядзібу» і да гэтага часу працягвае кіраваць арганізацыяй і рабіць вельмі крутыя рэчы», — прызнаваўся Павел.
![Вышыванка, мова і БНР-100. Як змянілі Беларусь 10 гадоў з "Арт Сядзібай", цяпер зачыненай](https://reformby.org/wp-content/uploads/2022/01/14-0.jpg)
Тым не менш цалкам ад грамадскай дзейнасці Белавус усё ж не адышоў. У 2018 годзе яны з «Арт Сядзібай» сталі аднымі з ініцыятараў і галоўных арганізатараў маштабнага адзначэння Дня Волі ў абсалютна новым — святочным, а не пратэсным фармаце. Гэты праект, самы значны і гучны для каманды, адразу ж сталі называць проста БНР-100. Бо 25 сакавіка 2018 года спаўнялася 100 гадоў з моманту абвяшчэння незалежнасці Беларускай Народнай Рэспублікі — першай спробы стварэння беларускай дзяржавы, без якой, магчыма, не было б і БССР, і сучаснай Беларусі як асобнай краіны. Вакол мерапрыемства было багата спрэчак паміж рознымі пакаленнямі і коламі актывістаў і палітыкаў, і ўсё ж атрымалася прыйсці да кансэнсусу.
«Хоць ужо тады «Арт Сядзіба» была асобна і Symbal.by асобна, але мы сабралі ўсе сілы, усіх актывістаў, усе арганізацыі, якія толькі можна, каб зрабіць БНР-100. І гэта было мерапрыемства, якое паказала… Вось слоган 2020-га быў «Мы не знали друг друга до этого лета», але БНР-100 быў таксама пра гэта. Аказалася, што нас столькі шмат, мы ўсе такія пазітыўныя, прыгожыя. Тады, у 2018-м, была гісторыя, што мерапрыемства каля Опернага скончылася, усе гэтыя дзясяткі тысяч людзей разышліся — і чысціня! Я проста ганарыўся, наколькі ў нас якасная аўдыторыя», — казаў Павел.
Летам таго ж года на хвалі поспеху «Арт Сядзіба» змагла правесці пад Мінскам вялікі опэн-эйр «Наш дзень». Гэта быў адзін з апошніх канцэртаў, дзе выступаў лідар гурта Neuro Dubel Аляксандр Кулінковіч, які памёр у жніўні таго ж года. Nizkiz, Akute, «Дай Дарогу» і мноства іншых — склад музыкаў уражваў.
![Вышыванка, мова і БНР-100. Як змянілі Беларусь 10 гадоў з "Арт Сядзібай", цяпер зачыненай](https://reformby.org/wp-content/uploads/2022/01/16-3.jpg)
«Калі я ўсё гэта ўзгадваю і параўноўваю з сённяшнім часам, у мяне такія эмоцыі… Мяне пачынае ламаць і рваць. Так шмат крутога, і хочацца гэта рабіць далей, але мы зараз у нейкім такім моманце, сталі ў паўзе і не ведаем, куды гэта зрушыцца: ці будзе значна горш, ці будзе значна лепш. Але я думаю, што «Арт Сядзіба» ўсімі сваімі праектамі, якія тады рабіла, паказвала, што мы заўжды аптымісты і што ўсё будзе добра», — казаў у падкасце Павел Белавус.
Ужо згаданы вялікі «Мова Фэст» у лютым 2020-га быў адной з апошніх офлайн-актыўнасцей «Арт Сядзібы». З пачаткам пандэміі камандзе давялося поўнасцю перайсці ў анлайн. А яшчэ праз пару месяцаў пачаліся падзеі, якія змянілі ўсё.
У пачатку лета крама Symbal.by выпусціла футболкі з надпісам «Псіхо3%», які адсылалі да вядомага мема пра рэйтынг Аляксандра Лукашэнкі і агрэсіўнай рэакцыі ўладаў на апанентаў. Тады пад «псіхоз» трапіла і сама крама. Футболкі забралі нібыта за парушэнні пры перавозцы, праз некалькі дзён краму прымусілі закрыцца. У апошні дзень яе працы на распродаж стаяла чарга, разганяць і затрымліваць якую прыехалі сілавікі. Падзея на той момант была надзвычайнай, выклікала хвалю салідарнасці і асуджэння жорсткасці ўладаў і такім чынам стала адным з трыгераў далейшага абвастрэння сітуацыі.
![Вышыванка, мова і БНР-100. Як змянілі Беларусь 10 гадоў з "Арт Сядзібай", цяпер зачыненай](https://reformby.org/wp-content/uploads/2020/06/symbal.jpg)
Тым часам «Арт Сядзіба» разам з Паўлам Белавусам працягвалі актыўнасць анлайн: праводзілі музычныя конкурсы, здымалі відэа, запусцілі новы Youtube-праект «Годна», які стаў своеасаблівай трансфармацыяй колішняй культурнай прасторы ў відэафармат. І яго, і іншыя праекты каманда працягнула развіваць і пасля 9 жніўня 2020-га.
Пратрымацца ўдалося больш за год. Каманда яшчэ працягвала дзейнасць у анлайне, але яе станавілася ўсё менш па меры таго, як рызыкаў станавілася больш. Юрасоба «Арт Сядзібы», установа «Амарока», была ліквідаваная ў першую хвалю зачысткі летам 2021-га. Увосень Павел Белавус зрабіў некалькі выпускаў падкаста «Трэба», якія ў тым ліку расказвалі і пра «Арт Сядзібу». А ў сярэдзіне лістапада Паўла затрымалі. 15 сутак за татуіроўку, потым яшчэ, а потым — крымінальная справа. Цяпер ён прызнаны палітычным зняволеным.
![Вышыванка, мова і БНР-100. Як змянілі Беларусь 10 гадоў з "Арт Сядзібай", цяпер зачыненай](https://reformby.org/wp-content/uploads/2022/01/19.jpg)
Сама «Арт Сядзіба» 24 снежня 2021-га сустрэла сваё дзесяцігоддзе і пасля гэтага аб’явіла, што дзейнасць пляцоўкі спыняецца цалкам. Апошняй кропляй сталі навіны пра крыміналізацыю работы ліквідаваных арганізацый.
«Арт Сядзібе» 10 гадоў, і на гэтым усё? Праўда, на гэтым усё! Па прычыне таго, што мы знаходзімся ў стадыі ліквідацыі, а яшчэ неўзабаве прымуць закон аб адказнасці за дзейнасць арганізацый, якія ліквідаваныя, мы прынялі рашэнне не працягваць дзейнасць. Дзякуем усім, хто быў з намі ўсе гэтыя гады», — так закончылася гісторыя ініцыятывы, якая зрабіла моднай беларускую мову, беларускую культуру і беларускія сімвалы.
* * *
Спадабаўся тэкст? Абмяркуй яго ў каментах суполкі Reform.by у Facebook!
* * *
Другие материалы проекта «Ликвидация»:
- «Вернемся в пещерное состояние». Как работал «Офис по правам людей с инвалидностью» и что ждет беларусов без него
- Вышыванка, мова і БНР-100. Як змянілі Беларусь 10 гадоў з «Арт Сядзібай», цяпер зачыненай
- «Мы тут і сэрцам, і розумам»: Таццяна Нядбай пра вехі гісторыі Беларускага ПЭНа і СБП, пераслед за іншадумства ды нязменныя каштоўнасці
- «Казалі: «Вас пасадзяць, рабіце за мяжой!». А мы бралі і рабілі ў Беларусі». Центры городской жизни и их зачистка
- «Будем работать все равно». Как в Беларуси пытаются ликвидировать молодежные организации
- «Хочацца паглядзець, што ж будзе далей». Human Constanta — о мигрантофобии, ликвидации и будущем
- «У нас в уставе написано: помощь людям». Как зачищали благотворительные НГО в Беларуси
- «Мне разбили машину камнями, но я продолжала участвовать». Как в Беларуси боролись за права женщин и против насилия
- «Когда все живое вырезается»: директор «Арт-Корпорейшн» о «Теарте», «Лістападзе» и культуре
- «Неуставная деятельность». Зоозащитники — о ликвидации, усталости, равнодушии и смысле жизни
- «Гарадская прастора ў нас — гэта казарма». В Беларуси ликвидированы урбанистические организации
- Экодом: «Леса и болота не могут ждать демократических изменений»
- Белсеть антиСПИД: «Мы всегда были нужны государству»
Если вы нашли ошибку, пожалуйста, выделите фрагмент текста и нажмите Ctrl+Enter.
Сообщить об опечатке
Текст, который будет отправлен нашим редакторам: