У Польшчы адкрылася выстава калекцыі гістарычных і традыцыйных строяў Кацярыны Ваданосавай

У Музеі ў Цеханоўцы на Падляшшы адкрылася выстава гістарычных традыцыйных беларускіх строяў Кацярыны Ваданосавай, спявачкі, тэлевядучай і майстрыхі крою гістарычных і традыцыйных беларускіх строяў і тэкстыльнай тэхнікі.

Кацярына Ваданосава вышывае з дзяцінства, і ў яе гістарычная адукацыя, таму яе выстава «Строй» — не проста дэманстрацыя майстэрства, але і вынік навуковага даследавання. Гэта — гістарычныя рэканструкцыі, дзе элементы адзення і аксэсуару маюць адпаведнік у гістарычных крыніцах — пісьмовых, археалагічных і мастацкіх. Нешта даводзіцца рэканструяваць, але да кожнага строю Кацярына стварае пашпарт і можа абгрунтаваць усе свае вырашэнні.

На выставе — 14 камплектаў адзення, максімальна набліжанага да таго, што насілі нашы продкі ў мінулым. Гэта гарадскія, вясковыя і шляхецкія строі. З дапамогай аўтэнтычных тэхнік працы з тэкстылем, такіх, як вышыўка, ткацтва, шытво, крой, вязанне і пляценне, зробленыя не толькі дэталі касцюма, але і аксэсуары, дасканалыя ў кожнай сваёй дэталі, напрыклад, паясныя торбачкі, шаўковыя стужкі. Таксама аўтарка ўзнавіла гістарычныя ружанцы, фібулы, брошкі, абручы, каралі.

Кожны манекен суправаджаецца вялікім інфармацыйным шчытом з апісаннем, а таксама — мастацкай гісторыяй: аўтарка спрабавала ўявіць, што за чалавек насіў гэты строй, што за падзея ў яго жыцці абумовілі выбар гэтага касцюма.

Напрыклад, поўных узораў самага ранняга строю заможнай крывічанкі, жыхаркі Полацкага княства канца XI стагоддзя, не захавалася, але знайшліся металічныя артэфакты, некалькі кавалкаў тканіны, якая прыкарэлі да іх, нейкія абрыўкі залотнай тасьмы і комплексы ўпрыгожанняў. На аснове гэтага і мастацкіх крыніц атрымалася рэканструяваць поўны строй. «Залотная стужка тут — мой гонар: я саткала яе на дошчачках з шаўковых нітак, фарбаваных уручную індыга, — расказавала аўтарка ў адным з інтэрв’ю. — Такія стужачкі везліся з Візантыі і былі вельмі папулярным таварам. Вырабляць іх у нас пачалі, хутчэй за ўсё, ужо ў часы Еўфрасінні Полацкай, унучкі Усяслава Чарадзея, якая, як сведчаць крыніцы, не толькі адкрыла скрыпторый і вучыла людзей, але таксама мела ткацкую школу. Менавіта тады на Беларусі сталі рабіць залотныя стужкі».

Напрыклад, строй гараджанкі канца ХІІІ — пачатку ХІV стагоддзя суправаджаецца такім апісаннем: «Яе галаўны ўбор, белы, як снег, паказваў яе сціпласць, высакароднасць і чысціню, а вузкі вянец даваў магчымасць адчуць сябе калі не князёўнай, то хаця б дастойнай павагі заможнай асобай. А самае дарагое, самае прыгожае — гэта, канешне, мяшэчак-аманьер, прывязаны да пояса, вышыты шаўковымі ніткамі лікавай гладдзю. У такую торбачку можна пакласці дробныя манеты, а потым раздаваць іх жабракам перад храмам, каб яны праслаўлялі тваю шчодрасць і добрае сэрца».

Пасля паўстання 1863 года жанчыны ў знак пратэсту насілі жалобныя ўборы. Кацярына Ваданосава ўзнаўляе такі ўбор і суправаджае яго тэкстам: «…Як апісаць горыч і боль за забраную, скрываўленую Радзіму? Як даказаць, што жаночае сэрца — не менш адважнае за сэрцы ваяроў, і ў ім дастаткова смеласці, каб паўстаць супраць прыгнёту і няволі?

Адзенне жанчын часоў паўстання Кастуся Каліноўскага — гэта дэкларацыя барацьбы за свабоду, сведчанне вернасці Айчыне, знак салідарнасці з закатаванымі і забітымі. Кожны элемент гэтага касцюма мае сэнс. Чорны колер, аздабленне, якое нагадвала вайсковую форму, сціплыя ўпрыгожанні з невысакародных металаў ці нават дрэва, бо золата і каштоўныя камяні ахвяраваліся на мэты паўстання, бранзалеты-ланцугі як сімвалічныя кайданы, у якія закавалі ўвесь народ… Нават крыналін, ультрамодны па ўсёй тагачаснай Еўропе, мог служыць патрэбам паўстанцаў: жанчыны-сувязныя маглі хаваць і перавозіць пад ім зброю і карэспандэнцыю.

Уся краіна тады апранулася ў чорнае: ад маленькіх дзяўчынак да старых матрон. Але гэтая жалоба стала натхняльным прыкладам змагання за свабоду, які мы ўзгадваем і сёння, у сваёй барацьбе з дыктатурай, захопніцтвам, несправядлівасцю, гвалтам».

Падрыхтаваны каталог на 60 з нечым старонак. Яго можна набыць.

Арганізатарам выставы з’яўляецца Музей у Цеханоўцы, а таксама Цэнтр беларускай культуры ў Беластоку.

Выстава будзе працаваць да 20 кастрычніка.