«Беларускі тэатр у выгнанні: як знайсці свой шлях» — так называлася дыскусія з удзелам польскага і рускага рэжысёра Івана Вырыпаева на фестывалі інтэлектуальнай кнігі PRADMOVA, якая выклікала ў сеціве гучнае абмеркаванне. Мадэратар размовы, тэатральны крытык, доктар філалагічных навук Андрэй Масквін, і адзін з арганізатараў форуму, філосаф Павел Баркоўскі пракаментавалі Reform.by «скандал», які такім, на іх думку, не з’яўляецца.
Як высветлілася, на гутарку былі запрошаны акрамя Івана Вырыпаева яшчэ тры беларускіх рэжысёры і адна дзяячка: Аляксандр Гарцуеў, Юры Дзівакоў, Вольга Кулікоўская, Вячаслаў Сашчэка. Але з-за шэрагу розных абставін выступоўцы адзін за адным адмовіліся ад ўдзелу.
«Прычым гэта былі праявы форсмажору і трагічных абставін, чым нейкі наўмысны ход з боку арганізатараў дыскусіі», — падкрэслівае Павел Баркоўскі.
«У выніку з усіх суразмоўцаў застаўся адзін Вырыпаеў, які зараз фактычна з’яўляецца польскім рэжысёрам расійскага паходжання, — заўважае Павел Баркоўскі. — І які, дарэчы, мае дачыненне да беларускай сцэны, бо не аднойчы ставіў спектаклі, у тым ліку пра беларускія падзеі. Ён адзін здолеў прысутнічаць на гэтай сустрэчы. Хоць і анлайн».
Як патлумачыў Андрэй Масквін, які з’яўляецца аўтарам праекта-дыскусіі, ён вырашыў запрасіць польскага і рускага рэжысёра і драматурга, каб прадставіць іншы погляд на тэму. Іван Вырыпаеў даўно жыве ў Польшчы і мае досвед стварэння спектакляў у інтэграцыі.
«Мая тэма была звязаная з выбарам эстэтыкі — якую эстэтыку выбірае беларускі тэатр у эміграцыі, і ці можа ён выбіраць, калі знаходзіцца ў тых ці іншых умовах. Погляд Івана быў бы карысным і цікавым», — кажа ён.
Спадар Андрэй заўважае, што палічыў няветлівым у сітуацыі, якая склалася, запрашаць кагосьці ў апошні момант.
«Гэта сур’ёзны фестываль, тэма агаворваецца з выступоўцамі загадзя, — дадае прафесар Варшаўскага ўніверсітэта. — Клікаць «Прыдзі!» я лічу нягоднай ідэяй».
Варта дадаць, што дыскусія ў выніку ў тым фармаце, які склаўся, выклікала ў часткі гасцей абуральную рэакцыю. Нехта ўстаў і сышоў з падзеі, пасля лекцыі публіка не задала ніводнага пытання. А хтосьці ўвогуле не дайшоў.
«Чаму беларускія акторы і рэжысёры не былі ў залі, чаму яны не задавалі свае пытанні ці не каментавалі, хаця напрыканцы ім давалася для гэтага адпаведнае месца і час? Пытанне да публікі, — пракаментаваў сітуацыю Павел Баркоўскі. — І чаму пасля крытыка адбываецца ў сацыяльных сетках, а не на публічных пляцоўках фестывалю — гэта пытанне таксама да гледача і таго, як яна адсочвае важныя культурныя падзеі».
«Тут праблема салідарнасці і аб’яднання суполкі, мне здаецца, — падзяліўся сваім меркаваннем на гэты конт Андрэй Масквін. — Я шмат гадоў займаюся прамоцыяй беларускага тэатра, беларускай драматургіі. Я выдаў сем кніг сучаснай беларускай п’есы. Узначальваю лабараторыю па даследаванні тэатра Цэнтральнай і Усходняй Еўропы, арганізаваў навуковы часопіс, дзе могуць друкавацца беларускія даследчыкі. Але мая дзейнасць для кагосьці не вядомая.
Як, магчыма, і мне чыясьці. За апошнія тры гады шмат што змянілася. Інфармацыя адзін пра аднаго можа не даходзіць«.
«Нагадаю, што я працую на кафедры беларусістыкі Варшаўскага ўніверсітэта — гэта адзіная ў свеце кафедра беларускай культуры, літаратуры і мовы, — працягнуў спадар Андрэй. — На яе базе можна шмат чаго зрабіць. І я заахвочваю ўсіх далучацца. Некаторыя асобы ведаюць, толькі ігнаруюць. Не прапаноўваюць мне прыйсці, паглядзець нейкія спектаклі, абмеркаваць, каб напісаць. Праблема ў тым, што ў нас няма крытыкі. Пасля 2020 года амаль ніхто не піша пра беларускія спектаклі, пра беларускія кнігі. Гэта праблема. І гэту праблему трэба нейкім чынам вырашаць. Але, падкрэсліваю, што я адкрыты да супрацы».
На пытанне, чаму ўрэшце ў частцы супольнасці была такая рэакцыя на Івана Вырыпаева, калі ён быў прадстаўлены як польскі і еўрапейскі рэжысёр, Павел Баркоўскі адказаў:
«Не ведаю, мне падаецца, што гэта трошкі адзнака правінцыйнасці нашага самаўспрыняцця, калі мы лічым, што мы не можам на роўных размаўляць з рэжысёрамі іншых краін. Што толькі беларусы мусяць абмяркоўваць беларускія тэмы. Я лічу, што якраз выхад на глабальныя пляцоўкі, размова з тэатральнымі дзеячамі розных краін, розных падыходаў тэатральных культур — гэта вельмі важна».