Наверша бервяна з гарадзішча на Менцы. Фота: t.me/iinanb/646
На раскопках гарадзішча на рацэ Менка, на месцы, дзе паўстаў старажытны Менск, сярод канструкцый драўляных клецей спецыялісты па кансервацыі дрэва гомельскага прадпрыемства «Трансцэнтр» на адным з бярвёнаў выявілі выразаную скульптуру — галаву нейкай істоты.
Археолаг Андрэй Вайцяховіч лічыць, што гэта можа быць цмок або іншая жывёла, у якой ёсць дзюба. Гісторык Яўген Малікаў мае сваё меркаванне, ён ідэнтыфікуе скульптуру як галаву барана з характэрнай выцягнутай мордай і закручанымі рагамі.
Малікаў прыводзіць у прыклад Мірскі замак, дзе на знешняй паверхні паўднёвай сцяны выступае камень, форма якога нагадвае галаву барана. Той факт, што нашы продкі ўбудоўвалі скульптурныя выявы галавы барана ў знешнюю абарончую драўляна-земляную сцяну — вал гарадзішча на Менцы Х – першай паловы ХІ стагоддзя і ў каменную сцяну замка ў Міры пачатку ХVI стагоддзя, магчыма, з’яўляецца сведчаннем нейкіх вельмі старажытных уяўленняў нашых продкаў аб дадатковых магічна-рытуальных спосабах умацаваць свае абарончыя збудаванні.
На жаль, захаванасць скульптуры не дае магчымасці бясспрэчна ідэнтыфікаваць увасобленую істоту, асабліва пры адсутнасці аналагаў у гэтым гістарычным перыядзе старажытных княстваў. Таму мы звярнуліся да адмыслоўца з просьбай патлумачыць функцыю гэтай скульптуры.
— Вала, які захаваўся да нашых часоў, напачатку не было, а была драўляная сцяна на вышыню гэтага вала. Вал узнік тады, калі тая драўляная сцяна праз 200-300 год ад узвядзення пачала гніць і разбурацца. Тады яе проста прывалілі зямлёй, зрабіўшы з яе высокі вал, які абапіраецца на рэшткі старой драўлянай сцяны.
Пачатковая ахоўная сцяна гарадзішча ўтваралася з клецяў, плошчай па 4 квадратныя метры і вышынёй 6 метраў. Гэтыя клеці без дзвярэй і вокнаў былі запоўненыя глеем і вельмі шчыльна пастаўленыя. Такім чынам гэтыя драўляныя зрубы ўтваралі старажытнюю сцяну.
Знойдзеная скульптура была на кутнім бервяне гэтай сцяны.
На момант раскопак бервяно знаходзілася пад бермай — пад маленечкім вале ў аснове сцяны. Яно мела канкрэтную функцыю: як крук утрымлівала верхнія венцы сцяны з вонкавага боку. Такіх канструкцый было некалькі.
— Мастацтва ў тыя часы, — тлумачыць адмысловец, — мела зусім іншае прызначэнне, чым цяпер. Яно было звязана з магіяй і выконвала функцыю магічнага абярэгу. Таму скульптура была схавана ад варожых вачэй, каб выконваць свае непасрэдныя функцыі — аберагаць гарадзішча.
Аналагаў знаходцы пакуль не вядома, таму яе з поўным правам можна назваць сенсацыйнай. Акрамя таго, яна ўскосна пацвярджае некалькі гіпотэз. Першая з іх: Менск дакладна першапачаткова паўстаў на гарадзішчы ля ракі Менка. І другая: Менск быў даволі развітым горадам, не горшым за Полацак. Першынства Полацка абумоўлівалася ў тыя часы яго лепшым геаграфічным становішчам.
Падпісвайцеся на культурныя навіны Reform.news у Telegram