Эксперты назвалі найбольш уплывовыя падзеі ўкраінскай культуры за 32 гады незалежнасці

Медыяпартал Укрінформ сабраў экспертныя меркаванні з розных сфер (кіно, музыка, тэатр, кнігавыданне і візуальнае мастацтва), каб вызначыць падзеі, якія найбольш паўплывалі на развіццё ўкраінскай культуры за 32 гады незалежнасці.

Вопыт суседзяў у пераадоленні каланіяльнай залежнасці і ў развіцці патэнцыялу ўласнай культуры можа быць карысны і для асэнсавання працэсаў у Беларусі. Хоць бы для разумення таго, якія магчымасці былі страчаны.

Абагульняючы, можна ўбачыць, што ва ўсіх сферах культуры эксперты лічаць важнымі стварэнне ўплывовых інстытуцый, далучэнне да еўрапейскіх праектаў, перамогі на міжнародных фестывалях і паслядоўную працу на культурным фронце.

Кіно

Эксперт — Марына Кудзерчук, кіраўнік Дзяржаўнага агенцтва Украіны по пытаннях кіно.

Абавязковы дубляж фільмаў на ўкраінскай мове (2006)

Увядзенне закона аб тым, што замежныя фільмы перад пракатам ва Украіне павінны быць дубляваныя – агучаныя або субтытраваныя на дзяржаўнай мове (а таксама могуць быць дубляваныя або агучаныя або субтытраваныя на мовах нацыянальных меншасцяў) назвалі перамогай украінства і крокам да адыходу ад культурнага ўплыву Расеі.

Пасля яго ўкаранення ў Украіне сталі з’яўляцца прафесійныя студыі дублявання найвышэйшага ўзроўню, а ўкраінскі рынак дубляжу пачаў імкліва развівацца.

Увядзенне адкрытага конкурснага адбору (пітчынга) кінапраектаў, якія прэтэндуюць на дзяржаўную падтрымку (2011)

«Адной з найважнейшых падзей у сферы кіно з’яўляецца ўвядзенне адкрытага конкурснага адбору (пітчынга) кінапраектаў, якія прэтэндуюць на дзяржаўную падтрымку. Празрыстасць працэдур дзяржаўнай падтрымкі стварыла спрыяльныя ўмовы для развіцця кінавытворчасці і даступнасці дзяржаўнай падтрымкі.

Пітчынг нацыянальных кінапраектаў і рэформа заканадаўства сталі першымі прычынамі для таго, каб Украіна загаварыла аб адраджэнні кіно і прывядзенні ўкраінскага кіно да еўрапейскіх стандартаў».

Далучэнне Украіны да Eurimage (2019)

«У снежні 2019 года Вярхоўная Рада Украіны прыняла закон аб уступленні Украіны ў Еўрапейскі фонд падтрымкі сумеснай вытворчасці і распаўсюджвання мастацкіх кінематаграфічных і аўдыёвізуальных твораў («EURIMAGES») («Eurimages»).

Фонд быў створаны пры Савеце Еўропы ў 1989 годзе. «Eurimage прасоўвае незалежную кінавытворчасць, аказваючы фінансавую падтрымку мастацкім, анімацыйным і дакументальным фільмам у краінах-удзельніцах, і заахвочвае прафесіяналаў з усяго свету да міжнароднага супрацоўніцтва».

Членства Дзяржаўнага агенцтва Украіны па пытаннях кіно ў EFAD (2022)

«У верасні 2022 года Дзяржаўнае агенцтва Украіны па пытаннях кіно стала 36-м членам Еўрапейскай асацыяцыі рэжысёраў кінаагенцтваў (EFAD).

EFAD-гэта Еўрапейская асацыяцыя, якая складаецца з 35 нацыянальных кіна-і аўдыёвізуальных агенцтваў, якія базуюцца ў Бруселі. Членамі EFAD з’яўляюцца краіны Еўрапейскага Саюза, а таксама Ісландыя, Нарвегія, Паўночная Македонія, Чарнагорыя, Сербія, Швейцарыя і Злучанае Каралеўства.

EFAD падтрымаў далучэнне Украіны ў якасці асацыяванага члена. Гэта катэгорыя для еўрапейскіх кінаагенцтваў, якія заснаваныя не ў краінах-сябрах ЕЗ, а ў краінах-сябрах Рады Еўропы», – адзначыла Марына Кудзярчук.

Кнігавыданне

Эксперт — Антон Мартынаў, заснавальнік выдавецтва «Лабараторыя»:

Заснаванне Форуму выдаўцоў (1994)

Форум выдаўцоў у Львове, таксама вядомы як кніжны форум Львоў, — гэта велізарны кніжны кірмаш і самая гучная літаратурная падзея ва Украіне.

«Форум выдаўцоў стаў культурнай падзеяй на наступныя дзесяцігоддзі і астраўком для ўкраінскай кнігі, дзе розныя пакаленні маглі паказаць сябе і паглядзець на іншых».

Заснаванне Усеўкраінскай сеткі кнігарняў «Книгарня Є» (2007)

«Книгарня Є стала першай сістэмнай сеткай па продажы ўкраінскіх кніг, якая прадула крывёю посуд цела ўкраінскага кнігавыдання. У 2007 годзе не было сетак кнігарняў, якія прадавалі кнігі на ўкраінскай мове і сістэматычна плацілі за іх. На жаль, у апошнія гады палітыка жудаснага дэмпінгу прывяла да таго, што рэпутацыя сеткі пайшла не ў той бок, і рэпутацыя дыскаўнтэра — гэта дакладна не тое, да чаго трэба імкнуцца», — кажа Антон Мартынаў.

Стварэнне ўкраінскага Інстытута кнігі (2016)

Дзяржаўная ўстанова пры Міністэрстве культуры і інфармацыйнай палітыкі Украіны, мэтай якога з’яўляецца фарміраванне дзяржаўнай палітыкі ў кніжнай галіне, папулярызацыя кнігачытання ва Украіне, падтрымка кнігавыдання, стымуляванне перакладчыцкай дзейнасці і папулярызацыя ўкраінскай літаратуры за мяжой.

«Украінскі інстытут кнігі — важная ўстанова для развіцця кнігавыдання, ён падаваў вялікія надзеі ў момант свайго стварэння, але не можа адысці ад бюракратычных дзяржаўных заганаў і не паказвае вышыні эфектыўнасці», – адзначыў Антон Мартынаў.

Музыка

Эксперт — Аляксандр Ксенафонтаў, прадзюсар, член аргкамітэта «Еўрабачання» ў 2005 і 2017 гадах:

«Я б пачаў з першага фестывалю «Червона рута», які адбыўся ў 1989 годзе ў Чарнаўцах. Гэта была і ўспышка, і пачатак адраджэння ўкраінскай сучаснай музыкі, прадвеснік украінскай незалежнасці», — пераконвае Ксенафонтаў.

Тры перамогі Украіны на Еўрабачанні

2004 — спявачка Руслана з песняй «Дзікія танцы». 2016 — спявачка Джамала з песняй «1944». 2022 — Kalush Orchestra з песняй «Стэфанія».

Феномен адраджэння старадаўніх украінскіх песень у найноўшыя гімны

«Украінскі культурна-музычны феномен — гэта адраджэнне старадаўніх украінскіх песень у найноўшыя гімны. На мой погляд, сам гімн Украіны стаў адной з самых папулярных песень, аб’яднаў ўкраінскі народ без усялякага афіцыёзу. «Пліне кача» стала і слаўнай, і эпітафіяй Нябеснай сотні.

Песня сечевых стральцоў «Эх, на лузе каліна чырвоная» загучала па-новаму і перадала сучасным пакаленням доблесць і дух мужнасці. Усё гэта адбывалася без якога-небудзь сілавога, палітычнага або прапагандысцкага ўплыву. Гэта сапраўдны музычны феномен сучаснай Украіны.

Таксама хачу адзначыць вялікі канцэрт украінскіх артыстаў на стадыёне «Алімпійскі», прысвечаны 30-годдзю Незалежнасці. За паўгода да поўнамаштабнага ўварвання наша краіна адзначала юбілей, і на адной сцэне гучалі самыя выбітныя песні нашай незалежнасці», – успамінае Аляксандр Ксенафонтаў.

Вольга Стальмашэўская, тэатральны і музычны крытык, пералічвае сярод дасягненняў оперныя спектаклі, якія вылучылі ўкраінскі музычны тэатр у еўрапейскі кантэкст, гэта пастаноўкі тэатраў оперы і балета ў Харкаве, Адэсе, Львове. Таксама пералічвае прагрэсіўныя калектывы ў дзяржаўных музычных установах, якія папулярызуюць украінскую музыку, адкрываюць забытыя імёны ўкраінскіх кампазітараў.

Тэатральнае мастацтва

Эксперт — Сергій Вінічанка, тэатральны аналітык, заснавальнік партала «Тэатральная рыбалка».

Імклівы рост колькасці тэатраў

«Рубеж эпох — пераход ад УССР да Украіны, адзначыўся павелічэннем колькасці тэатраў. Стала нормай граць спектаклі ў маленькіх пакоях, у падвалах.

Працэс стварэння новых тэатраў не спыняўся нават падчас каранцінных абмежаванняў і поўнамаштабнага ўварвання», – адзначыў спадар Вінічанка.

Бум тэатральных фестываляў

«Пашырэнне аўдыторыі гульцоў тэатральнага рынку прывяло да істотнага пераасэнсавання фармату іх адносін. Узнікла цікавасць да параўнанняў, што прывяло да буму фестывальнага напрамку… Многія фестывалі паўсталі сітуатыўна, некаторыя з іх зніклі. А былі і з моцным ядром, накшталт «Мельпамены Таўрыіі», якая праходзіла нават падчас каранцінных абмежаванняў – сцэну перанеслі ў лес, а падчас акупацыі Херсона – фестываль праходзіў дыстанцыйна, а ў 2022 годзе сабрала інтэрнацыянальную каманду, якая распавяла пра херсонцаў на многіх мовах у 19 гарадах у 7 краінах. За апошні «перадкаранцінны» 2019 год было праведзена больш за 70 (!!) тэатральных конкурсаў у форме конкурсаў і фестываляў», — падзяліўся назіраннямі тэатразнаўца.

Таксама на развіццё тэатру паўплывала з’яўленне тэатральных брэндаў і моцных рэжысёраў з ярка выяўленай пазіцыяй.

Візуальнае мастацтва

Экспертка — Соня Багатава, арт-куратарка.

Кіеўскі міжнародны мастацкі кірмаш (1994)

Правядзенне міжнародных мастацкіх кірмашоў у маладой краіне адразу пасля здабыцця незалежнасці — гэта не проста калекцыі мастацкага выказвання: яны з’яўляюцца каталізатарамі глабальнага прызнання нацыі.

«Мастацтва валодае дзіўнай здольнасцю спрыяць дыялогу і ўзаемаразуменню паміж культурамі. Праводзячы міжнародныя мастацкія кірмашы, маладая дэмакратыя можа ўдзельнічаць у міжкультурным дыялогу, руйнуючы стэрэатыпы і спрыяючы ўзаемнай павазе. Гэта ўмацоўвае месца краіны ў міжнароднай мастацкай супольнасці.

Пасля міжнародныя арт-кірмашы сталі прапаноўваць магчымасці для вывучэння і пашырэння ўяўленняў аб месцы і магчымасцях ўкраінскіх мастакоў у сучасным свеце мастацтва. Майстар-класы, лекцыі і зносіны з вядомымі мастакамі – такая перадача вопыту дапамагае развіваць квітнеючую мастацкую экасістэму, якая, у сваю чаргу, спрыяе інтэлектуальнаму і творчаму развіццю нацыі», – мяркуе арт-куратарка.

Заснаванне Міжнароднага цэнтра сучаснага мастацтва PinchukArtCentre (2006)

PinchukArtCenter — гэта пляцоўка для прафесійнага і камфортнага, для радавога ўкраінца, знаёмства з графікай і яе папулярызацыі па-за круга спецыялістаў і мастакоў.

«Падтрымка сучаснага мастацтва ў яго непапулярных і, магчыма, экстрэмальных формах неабходная для развіцця мастацкага самавыяўлення і ўзбагачэння культурнага ландшафту грамадства. Знаёмства публікі з такім мастацтвам заахвочвае… нас ўнікаць у сэнсы, намеры і кантэксты, якія стаяць за творамі, тым самым развіваючы навыкі крытычнага мыслення.

Падтрымка сучаснага мастацтва прадастаўляе платформу для новых мастакоў, якія ў адваротным выпадку маглі б быць маргіналізаваныя«.

Заснаванне Нацыянальнага культурна-мастацкага і музейнага комплексу «Мистецький Арсенал» (2007)

«Мистецький Арсенал — гэта глабальны ўсеўкраінскі цэнтр мастацтва і пазнання, як сучасных культурных феноменаў, так і дасягненняў мастакоў нядаўняга мінулага. Рэгулярныя, маштабныя мастацкія выставы, якія звяртаюцца да розных узростаў і сацыяльных слаёў, маюць жыццёва важнае значэнне для стварэння яркай і інклюзіўнай культурнай асяроддзя ў грамадстве. Акрамя таго, гэтыя выставы дэмакратызуюць успрыманне мастацтва, робяць яго даступным кожнаму», — упэўненая арт-куратарка Соня Багатава.

Экспертныя заключэнні сабрала Любоў Базіў.

Падпісвайцеся на культурныя навіны Reform.by у Telegram