Іван Кірчук: У мяне няма кароткай спадніцы, каб стаць народным артыстам

Black&White

Даведка: старшы выкладчык кафедры культуралогіі інстытута павышэння кваліфікацыі і перападрыхтоўкі кадраў Беларускага дзяржаўнага універсітэта культуры і мастацтваў Іван Кірчук больш вядомы як лідар легендарнага гурта «Этна-трыа Троіца». Вікіпедыя называе яго беларускім музыкам, кампазітарам, фалькларыстам, пісьменнікам і выкладчыкам. Сабраў унікальны этнаграфічны музей, у які ўваходзяць прадметы народнага побыту беларусаў, калекцыя адзення, калекцыя тэатральных масак і лялек, аўдыё- і відэаархіў народных выканаўцаў і фальклорных калектываў. Мае калекцыю народных музычных інструментаў.

– Вы ствараеце песні з фальклорнага матэрыялу, сабранага ў беларускіх вёсках. Усё яшчэ ладзіце экспедыцыі?

– У мяне ўжо шафы ломяцца ад бабін і дыскаў, якіх ўжо тры тысячы і на кожным па дзвесце-трыста песень. Бяры ды апрацоўвай. Але у адзін альбом «Троіцы» змяшчаецца толькі 7-10 трэкаў. Мы хацелі дзяліцца матэрыяламі — стварыць этнаграфічны цэнтр ў Мінску, запрашаць іншыя фолк-гурты. Але, калі міністрам культуры быў Павел Латушка, на мой ліст з гэтай прапановай не адказалі. Добра, што ў этналабараторыю пры ўніверсітэце культуры, дзе працую цяпер, прыходзяць хаця б слухачы. Яны бачаць абрадавыя маскі, народныя інструменты, батлейку і пачынаюць разумець, навошта гэта ўсё.

І тым не менш напачатку года быў у экспедыцыі, бо Украіна здымае фільм пра беларускі фальклор.

Іван Кірчук: У мяне няма кароткай спадніцы, каб стаць народным артыстам

– А ў Беларусі тым часам здымаюць фільмы пра подзвігі міліцыянтаў і Фаіну Ранеўскую… («Беларусьфільм» сумесна з расіянамі зняў серыял па сцэнары М. Чаргінца на тэму вайны ў Сірыі, а ў 2020-м будзе здымаць сумесны фільм пра Ранеўскую – рэд.)

– Не, мне «Беларусьфільм» штосьці прапанаваў у пачатку года, але канкрэтыкі пакуль няма.

Каб я мог нешта змяніць у нашым кіно, шмат чаго б перайначыў, але не магу, таму рэфармую прастору вакол сябе. Узяўся б хто за спектакль «Дарожка мая», можа атрымацца цікавы фільм. У мяне нават сцэнар ляжыць, ды рук не хапае. А пастаноўка – пра беларускіх продкаў. Я іх нават у сюжэт увёў, у выглядзе лялек, хоць гэта і монаспектакль. У цэнтры ж сюжету – варажбіт, які нібыта ў лесе і нібыта ля печы. Гэта дух, што ведае больш пра людзей, чым яны самі пра сябе.

Іван Кірчук: У мяне няма кароткай спадніцы, каб стаць народным артыстам

– А ўласныя карані вы даследавалі?

– Так, але не надта, на жаль, глыбока, бо заўсёды думаў, што паспею. А потым не стала родных. Ведаю, што стрыечны брат бацькі быў ксяндзом і ездзіў у Іерусалім, а дзве бабуліны сястры – манашкамі. Адна засталася ў Амерыцы. Дзед быў мельнікам, жыў на хутары, быў вельмі багатым. Але яго раскулачылі, ён збег у Літву, бабуля засталася адна з чатырнацаццю дзяцьмі. Яна хавала ў печы гаршочак з манетамі, каб пражыць, бо і з хаты ўсё пазабіралі. Тата быў гарадскім жыхаром, але перад пенсіяй пачаў ткаць дываны, па царквах ды касцёлах іх раздаваў. Мама збірала травы і лекавала людзей нават ад бясплоддзя. Да яе маленькіх дзетак прыносілі — казалі, дзякуючы ёй нарадзіліся.

Я распавядаю гэта ўжо сваім дзецям. Але беларусы чамусьці цягнуцца да замежнага, не свайго, быццам яно больш прывабнае. Проста свайго не ведаем. І гэта праблема.

Іван Кірчук: У мяне няма кароткай спадніцы, каб стаць народным артыстам

– Многія яшчэ лічаць, што беларускі фальклор – гэта нешта «калгаснае». Як гэта пераадолець?

– Праблема ў тым, што этна-музыка на тых жа гарадскіх святах пустая. Без мудрасці. Калектывы на адзін твар. Мала хто разумее, што фальклор – гэта вялікі пласт зашыфраванай інфармацыі, а не проста шоу.

А яшчэ не хапае падтрымкі дзяржавы і СМІ. Фолк-гуртоў шмат, але хто іх ведае? На апошнім канцэрте «Троіцы» добра калі было чалавек чатырыста – пры двухмільённым насельніцтве Мінска. Мяне часта не як музыку пазнаюць, а — з-за барады, відаць – прымаюць за мітрапаліта, засталося толькі ра́су нацягнуць.

У той жа час у педуніверсітэце, дзе я працаваў, раптоўна зачынілі кафедру фалькларыстыкі. Навошта яна, лепш жа вывучаць «русское народное творчество». Яго ніхто не прыбраў з праграмы.

Іван Кірчук: У мяне няма кароткай спадніцы, каб стаць народным артыстам

Фальклор павінен выкладацца з дзіцячага садка. Але, калі гэтага не адбываецца, трэба пачынаць з сям’і. Мне бабуля распавядала казкі – я вучыўся жыццю па іх. Гэта таксама наша гісторыя. Праўда, у сучасных бабуль няма часу на казкі: пенсія маленькая, даводзіцца працаваць.

– Здаецца, добры шлях папулярызацыі фальклору – уводзіць старажытныя абрады ў сучасную культуру, ды хаця б у вяселлі.

– Трэба гэта рабіць, але для гэтага абрады павінен нехта ведаць. А мы не задаемся пытаннямі, як колеры, гукі і рытмы ўздзейнічаюць на чалавека, чаму нейкія рэчы маюць энергетыку талісманаў і нават замяняюць лекі, чаму частка хрысціянскіх храмаў стаіць на рэштках паганскіх. Калісьці было забаронена варажбой займацца, а дзяўчына брала грэбень, клала пад падушку і казала: скажы, Божа, з кім век векаваць. Гэтая сумесь і ёсць беларускі фальклор.

А у нас цяпер так: надзелі майку з вышыванкай, а што значыць той ці іншы арнамент, няважна. На Віцебшчыне я знайшоў у бабулі вясельны рушнік, на якім дзве птушкі глядзелі не адна на адну, а ў розныя бакі. Так яна і пражыла без кахання ў шлюбе.

Іван Кірчук: У мяне няма кароткай спадніцы, каб стаць народным артыстам

У беларускіх вяселлях сёння не засталося нічога аўтэнтычнага. У ЗАГСах за гэта нават не бяруцца, бо ёсць жа тамада. А ён не тое што традыцыі народу не ведае, ён сям’ю гэтую першы раз бачыць. Чужы чалавек. Чаму потым здзіўляемся, што на сто шлюбаў амаль палова разводаў? А раней з боку нявесты і жаніха гэтай справай займаліся сваты — свае людзі.

– Вы з «Троіцай» аб’ездзілі з сотню этна-фэстаў ў розных краінах свету. Там стаўленне да фальклору лепшае?

– Былі нават на фестывалі WOMAD, вышэй якога ў свеце няма, туды больш за 65 тысяч чалавек прыязджае. На замежных фестывалях звычайна больш выразны падзел музычных калектываў і пляцовак. Прыязджаеш на оўпэн-эйр у Эстонію, Польшчу, Венгрыю і іншыя краіны – на адной сцене гучыць аўтэнтычны фальклор, на другой граюць джаз. Слухач выбірае тое, што па душы, ды і музыка не змешваецца. Арганізатарам беларускіх фэстаў трэба паездзіць і павучыцца. Нічога саромнага ў гэтым няма.

Але ў нас ўвогуле з вялікіх этна-фэстаў засталася адна «Камяніца», ды і яе трэба развіваць: дзіцячая і галоўная сцэны, напрыклад, ну ніяк не могуць стаяць побач. Мне вельмі падабаўся хутар Валодзі Шаблінскага і яго «Вольнае паветра», але людзі, якія зайздросцілі, спалілі хату. Заміналі ім, відаць, музыкі.

Іван Кірчук: У мяне няма кароткай спадніцы, каб стаць народным артыстам

Шмат ўвагі надаецца нейкім дзяржаўным фестам, той жа «Берагіні». Але вы ўяўляеце, каб туды прыехаў, скажам, Горан Брэгавіч? Я вось не. Не той узровень.

Да таго ж музыкант, калі ён ужо прафесіянал, павінен нешта атрымліваць за сваю працу. Я шмат выступаў з «Троіцай» за «дзякуй», але мне ўжо 60 гадоў. Хочацца прывозіць грошы дамоў. Тым больш я многа інструментаў набываю. У «Троіцы» ганарар амаль дзве тысячы еўра, і гэта нармалёва.

– У адным з інтэрв’ю вы казалі, што так і не знайшлі месца, дзе б мог базіравацца гурт. Вы дагэтуль вымушаны арандаваць рэпетыцыйныя кропкі?

– Гралі на кропцы ў Сяргея Міхалка, але там шмат людзей – так проста не пакінеш дарагія інструменты. У філармоніі, каб здымаць памяшканне, трэба адыграць на «Дажынках». Я не пагадзіўся на такія ўмовы. Відаць, за дваццаць гадоў мы не заслужылі пляцоўку ў дзяржавы, мо трэба яшчэ дваццаць – для вернасці?

Але я не жалюся. Хутка будзе юбілейны канцэрт «Троіцы», ужо ўвосень. Можа, нават з аркестрам. Трэба паказаць новы альбом – «Цар-агонь». Пакуль шукаем месца.

Іван Кірчук: У мяне няма кароткай спадніцы, каб стаць народным артыстам

– І дзе хацелася б выступіць?

У ідэале – у тэатры. Нядаўна сустракаўся з Латушкам, цяпер дырэктарам Купалаўскага тэатра. Але атрымлівацца так, што калі мы будзем выступаць, то акцёры ў гэты дзень працаваць не змогуць. Дырэктар быццам і не супраць, але вырашыць гэтае пытанне ніхто не спяшаецца.

– А на «Славянскі базар», дарэчы, не спрабавалі трапіць?

– Як жа, спрабавалі, там было б добра зрабіць прэзентацыю. Ды зноў жа. Пазнаёміўся з новым дырэктарам фэсту — ён сказаў, што хоча, каб мы выступілі. Тэлефанаваў яму потым не адзін раз – цішыня. Пасля ўжо мяне знайшлі самі і сказалі, маўляў, на жаль, праграма сфарміравана і нас там не будзе. Затое напэўна будзе ўся старая гвардыя – Лявонцьеў ды Кіркораў з Пугачовай.

Мы нават пра «Еўрабачанне» думалі. Але там патрэбна аўтарская песня. Спрабаваў напісаць – выходзіць усё адно падобна да народнай. Ды яшчэ такі момант. У маім узросце не хочацца аблажацца. Узгадайце, як у нас адносіліся да дуэту «Аляксандра і Канстанцін». Спачатку, перад конкурсам, іх узнялі, а потым, калі яны нічога не занялі, ледзь не выгналі з Мінска.

Іван Кірчук: У мяне няма кароткай спадніцы, каб стаць народным артыстам

У першыя гады існавання «Троіцы» ўсе гэтыя конкурсы нам замяніў Юрый Шаўчук, які па запісах на касетах выбраў нас з шэрагу іншых каманд і запрасіў выступіць спачатку ў Мінску, а потым і ў Маскве. І толькі тады нас у Беларусі пачалі заўважаць – пасля Расіі.

Але, каб раскручвацца на масавым узроўні далей, трэба рабіць шоу. Калісьці Андрыс Ліепа казаў, што мы падобны на беларускі «Пінк Флойд» і нам трэба ставіць харэаграфічныя нумары да песняў. Аднак для гэтага патрэбная вялікая каманда і грошы. А нас толькі тры чалавекі.

– Тым часам у нас шмат прадзюсараў , якія прапануюць усё гэта эстрадным спевакам…

– Для эстрады ў Беларусі заўсёды будуць і пляцоўкі, і грошы. Бо ёсць тыя, хто не умее спяваць, але іх бачыць прэзідэнт. У меня ж няма кароткай спадніцы, каб выйсці, эфектна пакруціцца ля мікрафону — ды стаць народным артыстам. Я проста старэйшы выкладчык.

Іван Кірчук: У мяне няма кароткай спадніцы, каб стаць народным артыстам

– Вы казалі неяк, што хочаце «змяніць дэкарацыі» і з’ехаць у вёску, каб лягчэй было дыхаць, бо горад цісне. Атрымалася?

– Пакуль не. У мяне было лецішча каля Ліды, але да яго 180 кіламетраў, ды і вёсачка там знікае, засталося восем дамоў з сарака.

У горадзе мне энергетычна складана, бо толькі ўявіце: пад табой жыве алкаголік, побач – скандалісты. У Еўропе людзі працуюць у мегаполісе, а потым у машыну – і ў сваю хату, на прыроду. Тое, што Мінск цяпер «зарастае» шматпавярховікамі, – гэта самагубства.

– Час цяпер такі, мітуслівы. Як лічыце, ці застанецца ў далёкай будучыні, у IT-краіне, месца этнічнаму?

– Этніка заўсёды будзе чымсьці прыцягальным, бо гэта нашыя карані. Яны не ў тэхніцы або робатах. Продкі не дадуць сябе забыць.

Паглядзіце, колькі людзей займаецца народнай творчасцю, хоць гэта і прыносіць капейкі. Але яны будуць гэта рабіць, таму што – выбраныя. І я – у іх ліку.

«Троіца» зноў працуе над альбомам, разбіраем масленічныя песні. Мы ніколі не спыняемся — як бы цяжка ні было.

Іван Кірчук: У мяне няма кароткай спадніцы, каб стаць народным артыстам

***

Спадабаўся матэрыял? Паспей абмеркаваць яго ў каментах пабліка RFRM на Facebook, пакуль усе нашыя там. Далучайся да самай актыўнай суполкі рэфарматараў у Беларусі і запрашай сяброў!

Если вы нашли ошибку, пожалуйста, выделите фрагмент текста и нажмите Ctrl+Enter.

🔥 Поддержите Reform.news донатом!
REFORM.news (ранее REFORM.by)

Последние новости




Сообщить об опечатке

Текст, который будет отправлен нашим редакторам: